İnternet temelli öğrenme ortamlarının tasarlanması, geliştirilmesi,uygulanması ve değerlendirilmesi oldukça emek ve zaman gerektiren, aynı zamanda maliyetli bir süreçtir. Bu nedenle,bu tür ortamları tasarlamaya başlamadan önce bazı soruların cevaplanması gerekmektedir: internet temelli bir öğrenme ortamına neden ihtiyaç duyulmaktadır?; İnternet temelli öğrenme ortamının kurum ve öğrenciler için yararları neler olacaktır?; Belirlenen amaçları, internet temelli öğrenme ortamı ile gerçekleştirmek mümkün müdür? Öğretim içeriğinin internet temelli olarak hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi sürecinde karşılaşılabilecek sorunlar, zorluklar ya da olumsuzluklar neler olabilir?

Bu kitapta sizlere internet temelli eğitim ile ilgili temel kavramlar ve uzaktan eğitim kavramı tanıtılacak; internet temelli eğitimin kuramsal temelleri tartışılacak ve yukarıdaki sorulara cevap aramaya çalışılacaktır.

İnternet Temelli Eğitim

İnternet temelli eğitim ile eş anlamlı kullanılan birçok kavram vardır: İnternet temelli öğrenme, internete dayalı öğrenme, web temelli öğrenme, uzaktan öğrenme, e-öğrenme, sanal öğrenme… gibi. Bu terimler arasında ince ayrımlar olmakla birlikte, çoğu zaman birbirlerinin yerine kullanılmaktadır.

Ancak bu kavramların ortak özelliği uzaktan eğitimin farklı sunuluş biçimleri olmalarıdır. Dolayısıyla temel kavramlar kapsamında ilk olarak uzaktan eğitim terimini tanımlamak yerinde olacaktır.

Genel anlamda uzaktan eğitim, birbirinden uzaktaki öğrenci ve öğretmenler arasındaki etkileşimin teknolojik araçlar yoluyla gerçekleştiği bir öğrenme –öğretme sistemi olarak tanımlanabilir.

Uzaktan eğitimin internet ile birlikte anılmasıyla birlikte “internet temelli eğitim” kavramı yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. İnternet temelli eğitimi, asıl ortam olarak internetin kullanıldığı ancak gerektiğinde basılı materyaller, ses kasetleri, videokasetler ya da CD’ler, ağ temelli seminerler ve yüz yüze etkileşimler gibi yardımcı ortamlarla desteklenen bilgi ve deneyimin planlandığı, hazırlandığı, üretildiği, sunulduğu ve değerlendirildiği bir uzaktan eğitim sistemi olarak tanımlamak mümkündür.

İnternet

Dünya çapındaki ağların ağı olarak tanımlanmaktadır. İnternet, kullanıcılarının birbirlerine e-posta gönderdikleri, uzaktaki bilgisayarlara bağlandıkları, bilgi veri tabanlarını inceledikleri, bu bilgisayarlarda yüklü olan programları gönderip aldıkları sanal bir ortamdır. Amerika Birleşik Devleri hükümetinin 1960’larda geliştirdiği ARPANET projesinden hayat bulan internet, günümüzde milyonlarca bilgisayarı birbirine bağlamaktadır.

Web

Web ya da başka bir ifadeyle World Wide Web, internette yer alan hipermetine dayalı tüm HTML dokümanlarına verilen genel bir addır. Web, dünya üzerindeki bilgisayarlarda yer alan milyonlarca bilgi parçasını birbirine örümcek ağı gibi bağlar. Web dokümanları, internete bağlı bilgisayarlarda yer alan diğer dokümanlara ve dosyalara metin ve grafiksel bağlantılar sağlayan hipermetinleri kullanır.

Bu iki tanımdan da anlaşılacağı üzere her ne kadar zaman zaman internet ve web, birbirinin yerine eşanlamlısıymış gibi kullanılsalar da aslında birbirlerinden farklı iki terimdir. İnternet, alt yapıyı tanımlamaktadır. İnternet altyapısı içerisinde veri,çeşitli protokollerle birbirine bağlı bilgisayarlar arasında bir dildir denilebilir.

Kısacası interneti bir kap, webi de onun içine konulan bir şey olarak düşünebiliriz. İnternet web dışında, e-posta, dosya transferi, haber haber grupları,sanal sohbet, sesli veya görüntülü görüşme gibi farklı teknolojileri de kapsamaktadır.

E-Öğrenme-Elektronik Öğrenme

Video diskler, web temelli öğrenme,bilgisayar temelli öğrenme, sanal sınıflar, dijital işbirliği gibi çok geniş uygulama ve süreçleri kapsayan bir terimdir. Öğrenciler bir beceri ya da bir konuyu öğrenmek için elektronik bir ortamla etkileşimde bulunurlar. İçeriğin, internet, intranet/extranet, ses ve video kasetleri, uydu yayınları, etkileşimli televizyon, CD/DVD-Rom ve daha fazlasıyla sunumunu içermektedir.

EŞZAMANLI (SENKRON) ÖĞRENME

Gerçek zamanlı, tüm katılımcıların aynı anda katıldıkları ve birbiriyle doğrudan iletişim kurdukları, öğretim elemanlarının yönettiği bir çevrimiçi öğrenme olayıdır. Bu sanal sınıf oturumunda, öğretim elemanlarını katılımcıları “çağırarak” sınıfın kontrolünü sağlar. Çoğu platformda çalışmanın gelişimini görmek ve bilgi paylaşmak adına öğrenciler ve öğretim elemanı bir beyaz tahta uygulaması kullanabilirler. Etkileşim, ses ya da video konferans, internet telefonu ya da iki yönlü canlı uydu yayını gibi teknolojilerle gerçekleşebilir.

EŞZAMANSIZ(ASENKRON) ÖĞRENME

Öğretim elemanları ile öğrenciler arasındaki iletişimin zaman gecikmeli olarak aralıklarla gerçekleştiği bir öğrenmedir. Örneğin kendi hızında öğrenme, internetten, CD-ROM’dan, çevrimiçi tartışma gruplarından ya da e-posta ile gerçekleşebilir.

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNTERNET TEMELLİ EĞİTİM

Dünyada internet temelli eğitim uygulamalarının tarihçesine, uzaktan eğitimin ilk ortaya çıktığı 1840 Isaac Pitman’lı tarihlerden başlanılabilir. Ancak asıl hızlı gelişmeler 1989’da Tim Berners-Lee’nin webi keşfetmesi ile yaşanmaya başlamıştır. Bu yıllarda Illinois Üniversitesi’nden Calculus&Mathematica takımının bilgisayar destekli matematik derslerini Illinois’in kırsal kesimindeki lise öğrencilerine internet üzerinden sundukları bilinmektedir. Yine aynı yıl Dr. John Sperling ve Terri Hedegaard Bishop, San francisso, California’da Phoenix Üniversitesi’nin çevrimiçi yerleşkesinden lisans ve lisansüstü olarak akademik derece veren ilk programı, eş zamanlı olmayan ve çevrimiçi teknolojilerle sunmayı başardılar.

İnternet aracılığıyla hizmet veren sanal üniversite fikrinin doğmasından önce, internet ortamlı eğitim, yine üniversiteler bazında, ancak daha farklı bir şekilde verilmekteydi. Bu sistemin en sık karşılaşılanı, üniversitelerin internet ağı üzerinde açtıkları “Ana Sayfa(Home Page)” (web alanı)dır. İnternet ortamlı eğitimin diğer bir yüzünü ise, eğitim süresince yapılacak araştırma ve literatür taramalarında yarattığı kolaylık oluşturmaktadır. Yeryüzündeki çok çeşitli kaynaklarda depolanmış sınırsız bilgiye, kısa sürede ve kısıtlamasız ulaşabilmek, eğitimci ve öğrenciler için eşi bulunmaz bir olanak sağlamaktadır. “İnternet” ve “Açık Üniversite” deneyimlerinin birleştirilmesi ile eğitimbilimciler, uzun süredir üzerinde tartıştıkları alternatif bir uzaktan eğitim projesini, “sanal üniversite” ya da yaygın deyişle “internet Üniversiteleri” adı altında hayata geçirme şansını yakalamışlardır.

2000’li yıllarda, 90’larda geliştirilmeye başlanan çeşitli internet temelli ders dağıtım ürünleri, üniversitelerce kullanılmaya başlanmıştır. Bunların en yaygın örnekleri Lotus Notes(1995), FirstClass(1996-1999), Serf(1997-1999),

Allaria Forums(1999), WebBoard(1999), Web Course in a Box(1998), Blackboard(2000) ve WebCT(2001) olarak sayılabilir. Ilk açık kaynak kodlu öğrenme yazılımı Moddle 2000-2001’de geliştirilmeye başlanmıştır.

TEMEL ÖĞRENME KURAMLARI VE İNTERNET TEMELLİ EĞİTİM

Bilgisayar destekli eğitim ilk ortaya çıktığı zamanlarda, terimin eğitim yönü göz önünde bulundurulmadan bilgisayarın teknolojik cazibesine kapılan örnekler sergilenmiştir. Zamanla bu teknolojik cazibenin öğretimsel değeri sorgulanmaya başlamış, bilgisayar mühendisleri/bilgisayar programcıları ve öğretim teknologlarını aynı masaya oturmak zorunda bırakmışlardır. Bilgisayar destekli eğitimin bir öğretim tasarım süreci gerektirdiğinden çıkarılan sonucun internet temelli eğitime yansıması daha kısa zaman almıştır. Ancak yine de ilk çıkan internet temelli eğitim örneklerinin, sadece teknolojik becerileri sergilemekten öteye gitmediği açıktır.

Üç temel öğrenme yaklaşımı ve bu yaklaşımların temel kuramları, öğretim tasarımı süresinde analiz basamağında irdelenerek, internet temelli eğitimde de kullanılmasının kaçınılmaz olduğu çok geçmeden anlaşılmıştır. İçeriğin alınıp olduğu çok geçmeden anlaşılmıştır. İçeriğin alınıp olduğu gibi internet ortamına aktarılmasının eğitimsel bir çözüm olmadığı açıktır.

Davranışçılık ve İnternet Temelli Eğitim

Davranışçılıkta, öğrenme basitçe, istenilen davranışın güçlendirilmesi ya da istenmeyen davranışın söndürülmesi için uyarıcının sunumu sürecinde gerçekleşir. Davranışçı yaklaşımda öğrenme, uyarıcıyla tepki arasında bağ kurma işlemidir. Birey kendisine sunulan belli uyarıcılara karşı belli tepkiler geliştirir. Davranışçı yaklaşımda önemli olan gözlenebilen, başlangıcı, sonucu olan ve ölçülebilen davranışlardır. Bu yaklaşım öğrenmede pekiştirme, güdülenme, tekrar yaparak öğrenmeyi temel almaktadır.

Davranışçı bir internet temelli öğrenme ortamı geliştirirken,

· Konuyu küçük öğrenme ünitelerine mantıklı öğretim adımlarına dönüştürmeye,

· Diğer öğretim ünitelerine koşullu ve koşulsuz dallanma için açık yönergeler sunmaya,

· Bilgiyi iyi yapılandırılmış bir şekilde sunmaya,

· Bilgiye kolay erişimi sağlamaya,

· Bilgiyi güçlü bir şekilde açıklamaya özen gösterilmelidir.

Bilişçilik ve İnternet Temelli Eğitim

Bilişsel yaklaşımla birlikte; algı, öğrenme, düşünme, akıl yürütme vb. süreçlerin “nasıl olduğu” araştırılmaya başlanmıştır. Bilişçiler, öğrenmeyi hafıza,düşünme, yansıtma, soyutlama, güdüleme ve meta-bilişi kapsayan içsel bir süreç olarak tanımlarlar ve öğrenmenin doğrudan gözlenemeyeceğini savunurlar.

Bilişçiliği benimseyen bir internet temelli öğrenme öğrenme ortamı tasarlayan öğretim tasarımcılarına aşağıdaki unsurlar tavsiye edilmektedir:

· Önemli noktaların altını çizerek öğrencinin dikkatini çekecek şekilde bir öğretme stratejisi benimsenmelidir.

· Ön örgütleyiciler kullanarak öğrencilerin önceki bilgileri ile yeni bilgilerini bağdaştırmalarına yardımcı olunmalıdır.

· Aşırı bilişsel yüklenmeyi azaltmak için öğrenme içeriği 5-9 madde arası küçük parçalara ayrılmalıdır; doğrusal, hiyerarşik ya da örümcek ağı şeklinde bilgi haritaları kullanılmalıdır.

· Bilginin derinlemesine işlenmesi ve üst düzey öğrenme sağlamak için öğrencinin uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme yapmasını sağlayacak stratejiler kullanılmalıdır.

· Farklı öğrenme ve bilişsel stilleri destekleyen çevrimiçi öğrenme materyalleri kullanılmalıdır.

· İçsel ve dışsal güdülenmeyi artırmak için Keller’in ARCS modeli ile kullanılabilir.

· Paivio’nun İkili Kodlama Kuramı’nı göz önünde bulundurarak bilgi farklı biçimlerde sunulabilir.

· Öğrencilerin ne öğrendiklerini, akranları ile işbirliği ve kendi gelişimlerini kontrol etmelerini yansıtan meta bilişsel becerilerini geliştirecek bir öğretme stratejisi kullanılmalıdır.

· Öğrencilerin öğrendikleri, gerçek yaşamla ilişkilendirilmelidir.

Yapılandırmacılık ve İnternet Temelli Eğitim

Yapılandırmacılık, bilginin deneyim yoluyla oluşturulduğuna dayanan bir felsefedir. Bu yaklaşım, öğrencilerin kişisel farklılıklarını göz önünde bulunduran öğrenci merkezli bir öğrenme ortamı sağladığı için daha güdüleyecidir ve eleştirel düşünmeyi cesaretlendirir.

Yapılandırmacı bakış açısıyla, internet temelli öğretim ortamlarını tasarlarken, öğrencilerin bireysel farklılıkları, önceki bilgileri, güdülenmeleri, otantik görevleri, kendi kendine yansıtma, öğrenme materyalinin esnekliği, bilginin farklı şekillerde sunumu ve öğrenme sürecine yerleştirilmiş öğrenme değerlendirmesi gibi unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Bununla birlikte;

· Gerçek yaşam durumlarından alınmış otantik görev temelli etkinlikler ve alıştırmalar,

· Görev temelli etkinlikleri gerçekleştirirken öğrencilere yardım sağlayan iyi yapılandırılmış örnekler,

· Öğrencilerin yeniden kullanabilmeleri için dersin önceki sürümlerinin bilgi sunumları,

· İçsel güdülenmeyi sağlayan öğrenme materyallerinin kaydedilmesi,

· Etkileşimli eğitim yazılımlarına bağlantılar,

· Otantik problemlerin çözümü için öğretim elemanının öğrencilere geri bildirim sağlaması,

· Bir proje raporu ya da bir problemin çözümü için işbirlikçi görevlerin tanımı,

· Öğretim elemanları ve öğrencilere tartışma ortamının sağlanacağı forumlar,

· Öğrencilere kaynakların paylaşılabileceği alanların açılması,

· Çevrimiçi veri tabanları, çevrimiçi dergiler,yazılım kütüphaneleri ve ilgi gruplarına bağlantılar,

· İşbirlikli ve işbirlikçi öğrenme ortamlarının sağlanması,

· Öğrenme kontrolünün öğrenciye verilmesi,

· Öğrencilere öğrenme içeriğini yansıtabilecekleri zaman ve şansın verilmesi,

· Etkileşimli öğrenme etkinliklerin sağlanması gibi özellikler eklenebilir.

UZAKTAN EĞİTİM NEDİR?

Uzaktan eğitim,bireylere kendi kendilerine öğrenme imkanını sağladığı, geleneksel eğitime göre daha esnek ve birey koşullarına uygulanabilir bir eğitimdir. Uzaktan eğitimle eğitim hizmeti götürmekteki sınırlılıkların kısmen ya da tümüyle ortadan kaldırılarak eğitim imkanlarının daha geniş kitlelere ulaştırılması amaçlanmaktadır.

Uzaktan eğitim ifadesi, birçok farklı kavramları içermektedir. Bu kavramlar genel olarak aşağıdaki gibidir:

1. Açık öğretim

2. Uzaktan öğretim

3. Yüksek öğretimde uzaktan öğrenme

4. Sorumluluk eğitimi

5. Kendi kendine rehber çalışma

6. Öğretim materyallerini terk etmeden çalışma

7. Öncülü iletişim

8. Uzaktan eğitimde iki yönlü iletişim

9. Yaşam boyu eğitim

10. Mektupla öğretim

11. Uzaktan öğrenme

12. Bireysel çalışma

13. Ev çalışması

Yapılan uzaktan eğitim tanımları incelendiğinde tanımlar arasında ortak özellikler bulunmaktadır. Bu ortak özellikler aşağıdaki gibidir:

v Öğretmen ve öğrenci ayrı mekanlarda ,

v İletişim teknolojilerinin kullanılması,

v Posta hizmetlerinin kullanılması,

v Okula devam mecburiyeti yok,

v Özel öğretim yöntemleri,

v Tek yönlü iletişim,

v Çift yönlü iletişim,

v Telekonferans sistemi,

v Özel programlar,

v Özel araç gereçler,

Değerlendirme Soruları

1. Internet temelli öğrenme, internete dayalı öğrenme, web temelli öğrenme internet temelli eğitim ile eş anlamlı olarak kullanılır.

D Y

2. Aynı ortamda yapılan öğrenci ve öğretmenler arasındaki etkileşimin teknolojik araçlar yoluyla gerçekleştiği öğrenme sistemine uzaktan eğitim denir.

D Y

3. Web alt yapıyı tanımlamaktadır.

D Y

4. Öğretim elemanları ile öğrenciler arasındaki iletişimin aynı anda olmasına eş zamansız öğrenme denir.

D Y

5. E-öğrenme de öğrenciler bir beceri ya da bir konuyu öğrenmek için elektronik bir ortamla etkileşimde bulunur.

D Y

KAYNAKÇA

Alkan, C. (1981),”Açık Üniversite”, Eğitim Fakültesi Dergisi. Sayı 1-2.

Alkan, C. (1987),Açıköğretim “Uzaktan Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları No 157.

Lee, W.W., Owens, D. L. ve Benson, A. D.(2002). Design Considerations for Web-Based Learning Systems. SAGE Publications.

Yalın , H. İ. (2007), İnternet Temelli Eğitim, 2. Baskı.

Işman, A. (2008), Uzaktan Eğitim, 3. Baskı.

e-kitap

29 Kasım 2013 Cuma

TEMEL KAVRAMLAR